Uraz - oddziaływanie na organizm szkodliwego bodźca zewnętrznego doprowadzającego do jego uszkodzenia – miejscowego lub ogólnego.
Charakter: Mechaniczny Termiczny Chemiczny
Zakres uszkodzeń Umiejscowienie Odporność poszczególnych
struktur Siła i charakter działającego bodźca zewnętrznego
Uraz – stłuczenia
Uszkodzenia skóry i mięśni
Bolesność uciskowa, obrzęk, zasinienie, bolesność i/lub
ograniczenie w czasie ruchu danego mięśnia bądź całego odcinka.
Proces gojenia – na ogół szybko, bez skutków ubocznych
Terapia: zimne okłady, leki PB/PZ, ćw. Synergistyczne,
izometryczne, i czynne wolne
Aktywizacja pompy mięśniowej poprawiającej krążenie w
miejscu stłuczenia i szybsza resorpcja krwiaka
Anatomia tkanek miękkich: (więzadła, torebka
stawowa, mięśnie,ścięgna)
Destrukcyjny wpływ na:
a) Staw Elementy stałe (powierzchnie stawowe, torebka
stawowa) Elementy dodatkowe (więzadła, obrąbki, krążki, łąkotki stawowe)
b) Mięśnie i ich ścięgna
c) Narządy pomocnicze mięśni (powięzie, pochewki, kaletki,
trzeszczki, bloczki)
Uszkodzenie tkanek miękkich:
1) skręcenia (distorsio)
Przekroczenie fizjologicznego zakresu ruchu, co wywołuje
chwilowe przemieszczenie się powierzchni stawowych względem siebie oraz ich
następcze samoistne nastawienie.
W różnym stopniu torebka stawowa i więzadła
Rozmiar uszkodzeń = siła + kierunek oddziaływania czynnika
zewnętrznego wywołującego uraz.
1 stopień – naciągnięcie więzadeł i torebki stawowej
2 stopień – naderwanie więzadeł i torebki stawowej
3 stopień – rozerwanie więzadeł i torebki stawowej
4 stopień – rozerwanie połączone z oderwaniem kawałka
kostnego (złamanie awulsyjne – więzadła odrywają się w miejscu przyczepu)
Objawy - skręcenia (distorsio)
Przymusowe ustawienie stawu
Ból
Obrzęk, krwiak
Wysięk śródstawowy
Bolesność przy ruchach czynnych
Patologiczne zwiększenie zakresu ruchów (hipermobilność z
bólem)
Powikłania - skręcenia (distorsio)
- niewydolność lub niestabilność więzadła
- finalnie
- kolejne uszkodzenia
- skręcenia nawykowe
- przewlekle odczuwane dolegliwości bólowe
Uszkodzenie tkanek miękkich:
2) zwichnięcie (luxatio)
Silniejsze bodźce
Uszkodzenie – chwilowa bądź trwała utrata kontaktu
powierzchni stawowych w wyniku:
- Częściowego (podwichnięcia)
- Całkowitego
przemieszczenia kości w torebce stawowej
W niektórych przypadkach: wyciągnięcie z niej kości
Uszkodzenie miękkich składowych stawu oraz tkanek
okołostawowych
Torebka stawowa: naciągnięcie lub rozerwanie – niestabilność
stawowa
Ucisk struktur nerwowych lub naczyniowych
Dysplazja stawu biodrowego - wrodzone
Przyczyny - zwichnięcie (luxatio)
a) urazy – nagłe zadziałanie siły powodującej przesunięcie
powierzchni stawowych
b) porażenie – zwiotczenie mm stabilizujących staw
c) wrodzone – tzw wrodzona dysplazja stawu powstała wskutek
zaburzeń rozwojowych
d) patologiczne – wskutek uszkodzenia powierzchni stawowych
przez proces zapalny lub nowotworowy
Objawy - zwichnięcie (luxatio)
Podobne do skręceń
Bardziej bolesne
Wymaga „nastawienia”, okresowego unieruchomienia i dłuższego
leczenia
Miejsce urazu: „spuchnięte” Wrażliwe na dotyk Bolesny
przy każdym ruchu „siniak”
Najczęściej spotykane rozpoznania kliniczne uszkodzeń w
zależności od typu i struktury – podział uszkodzeń:
a) mięśnie – opóźniony ból mięśnia, stłuczenie, naciągnięcie,
naderwanie
b) ścięgno – lokalny obrzęk ścięgna, naderwanie
c) więzadło – trzy stopnie uszkodzenia (ostra, podostra,
przewlekła), zapalenie, naciągnięcie, naderwanie, pęknięcie
Przebieg procesu gojenia się (regeneracji) tkanek
miękkich:
cel: przywrócenie właściwości biomechanicznych tkanek, a
następujące leczenie powinno uwzględniać bieżące stadium procesu gojenia
proces naprawy:
a) faza wyjściowa:
- Zapalna, ostra
- Pierwsza reakcja organizmu, faza zapalenia
- Objawy: ból, obrzęk, zaczerwienienie, ocieplenie, utrata
funkcji
- 3-7 dni od uszkodzenia
- Po urazie (5-10 min) – zwężenie i następcze rozszerzenie
naczyń)
- Wysięk
- Aktywacja mediatorów zapalnych wywołuje odczyn zapalny –
usunięcie martwiczych tkanek i bakterii – fiboblasty w obrębie tkanki –
rozchylone brzegiem rany wypełniają się włóknikiem (wysoka łamliwość)
b) faza fibroblastyczna:
-Proliferacji, regeneracji
-4-7 dzień od urazu
-Trwa do 4-6 tyg
-Okres przejściowy
-Fibroblasty zaczynają produkować kolagen, mukopolisacharydy
i glikoproteiny – zastępowanie zniszczonej struktury tkanką włóknistą - blizna
c) faza przebudowy
-3-4 tydz po urazie
-Zredukowanie masy tkanki włóknistej
-Uporządkowanie kolagenu
-Zwiększenie liczby poprzecznych wiązań
-Podniesienie wytrzymałości więzadeł/ścięgien na siły
rozciągające
-Od 6 m-cy do 2 lat (zwykle do ok. 12 miesięcy)
Postępowanie lecznicze - faza ostra
Cel: odpowiednie pokierowanie procesem gojenia się tkanek,
tak by w sposób maksymalny odtworzyć zarówno strukturę, jaki czynność
Zasada PRICE
P – protection – ochrona przed dalszym działąniem urazu, a
także wtórnymi urazami
R – rest – odpoczynek
I – ice- chłodzenie
C – compression – ucisk
E – elevation – uniesienie
Fizykoterapia przy uszkodzonych tkankach miękkich:
1)Terapia ultradźwiękowa
Pozytywnie na ilość produkowanego kolagenu
Podniesienie odporności blizny na rozciąganie
Pole magnetyczne
Zmniejszenie obrzęku
Likwidacja stanu zapalnego
Przyśpieszenie procesów regeneracyjnych
2)Kąpiele wirowe
3)Solux
DOPIERO PO USTĄPIENIU FAZY OSTREJ I OSTRYCH OBJAWÓW STANU
ZAPALNEGO !!!
Rehabilitacja w przebiegu regeneracji po uszkodzenia
ścięgna mięśniowego:
Powstający prąd piezoelektryczny, który ukierunkowuje nowo
powstające włókna kolagenowe – najbardziej korzystny moment: Terapię
elektryczną Ultradźwiękową Laserową Postępowanie kinezyterapeutyczne
faza fibroblastyczna
Ukierunkować włókna kolagenowe podłużnie, w szeregu z
włóknami mięśniowymi Mobilizacje bierne
Głęboki masaż poprzeczny
Ćwiczenia delikatnie napinające ścięgno
Unikać nadmiernego rozciągania bądź też forsowania blizny
Ultradźwięki i laser
faza dojrzewania i modelowania
Stałe napinanie w trakcie ćwiczeń gojącego się ścięgna
Poprzeczne mobilizacje
Łagodne-bierne rozciąganie-energiczne obciążanie
Wytrzymałość na rozciąganie
Unikać należy bocznych połączeń wiążących ścięgno z podłożem
i ograniczającym jego ruchomość
Rehabilitacja w przebiegu regeneracji po uszkodzeniu
więzadła
Podobnie jak przy terapii wspomagającej proces gojenia
ścięgien
Poprzeczne mobilizacje
Unikać agresywnych technik manipulacyjnych
Rehabilitacja w przebiegu regeneracji po uszkodzeniu
torebki stawowej
stan zapalny stawu
od 4 do 6 tyg po uradzie – rozrost taknki włoknistej i
następcza synteza kolagenu
nie stosować terapii zmierzającej do odzywskania pełnego
zakresu ruchomości i bezpośrednie działanie na bliznę
program powinien zawierać ćwiczenia wielopłaszczyznowe w
połączeniu z fizjologicznymi mobilizacjami czynnymi i biernymi
unikać wyłącznie jednokierunkowych, biernych mobilizacji
trwających od 30s do 3min – podłużne naprężanie w ranie, stymulujące powstanie
podłużnego układu włókien kolagenowych – ograniczenie ruchomości stawu
Zalecenia i uwagi przy uszkodzeniu tk miękkich:
PRICE – w stanie ostrym
Ogranicz (lecz nie zaniechaj całkowicie) aktywność ruchową
w obrębie uszkodzonego stawu (do ok. 4 tygodni po skręceniach i do ok. 6 tyg.
Po zwichnięciach
Zastosuj niezbędną stabilizację stawu (stabilizatory,
ortezy, kinezjotaping
P/Z i P/B – stan zapalny, duży ból
Zabiegi fizyko – krioterapia, ultradźwięki, laseroterapia,
ciepło
Ćw synergistyczne, odbudowujące propriocepcję w OKC i CKC,
funkcjonalne technik manualne początkowo bierne, potem w połączeniu z ruchem,
ćwiczenia remodelujące funkcjonalne ułożenie włókien kolagenowych
Czynne zaangażowanie w terapię, samodzielna praca
Weryfikacja procesu fizjoterapeutycznego bądź też rewizja
ortopedyczna
REHABILITACJA PO SKRĘCENIU STAWU SKOKOWEGO
A) Ze strony bocznej:
- nadmierne odwrócenie stopy (inwersja)
- stopa opiera się o krawędź boczną
- sytuacja szczególnie niebezpieczna występuje wtedy, kiedy
podczas nadmiernej inwersji stopa znajduje się w max zgięciu podeszwowym
(podczas lądowania z wyskoku, gdy upadek następuje na nierówne podłoże np. but
drugiej stopy)
B) Ze strony przyśrodkowej
- ewersja stopy
Więzadła stabilizujące st skokowy – od strony bocznej:
ATFL – więzadło strzałkowo-skokowe przednie
PTFL – więzadło strzałkowo-skokowe tylne
CFL – więzadło strzałkowo-piętowe
Stopnie uszkodzenia st skokowego:
1 stopień: uszkodzenie polegające na zaciąganiu więzadeł bez
cech niestabilności, niewielki wysięk, funkcja kończyny pozostaje bez większych
zmian
2 stopień – naderwanie więzadeł, łatwo zauważalny obrzęk,
wylew podskórny, bolesność uciskowa, spore trudności w chodzeniu i w spięciu na
palcach, rozerwanie więzadeł – w badaniu obrazowym, „uraz umierkowany”
3 stopień – ciężkie uszkodzenie, pewne rozerwanie więzadeł,
wysięk, bolesność, duże ograniczenie ruchu, objawy niestablności, poruszanie
się znacznie ograniczone
Fazy od urazu do wygojenia:
a) faza ostrego stanu zapalnego – ok 24h > trochę wiecej
b) faza naprawcza – nie powinno się obciążać uszkodzonego
więzadła do 3tyg od urazu, dopuszcza się stosowanie ruchów biernych lub
czynno-biernych w prawidłowych osiach i płaszczyznach w niepełnym zakresie
ruchomości
c) faza przebudowy i dojrzewania – do 12msc od wystapienia
urazu
Diagnostyka st skokowego:
Wygląd (wielkość opuchlizny, krwawe wybroczyny)
Ból, nie jest w stanie przejść bez pomocy ortopedycznych
Wspięcie na palce jest trudne do wykonania, wręcz
niewykonalne
RTG
USG
Badanie palpacyjne – dokładne uciski odpowiednich struktur
(m-sca przyczepów i przebiegu ścięgien i więzadeł). Miejsca są wrażliwe na
ucisk. Głównie przednia krawędź kości strzałkowej
Testy – testy szufladkowe oraz testy stabilności bocznej
Rehabilitacja st skokowego - faza ostra
Leczenie opiera się na
- ograniczeniu ruchomości (ewentualne założenie
unieruchomienia)
- Elewacja uszkodzonej kończyny
- Chłodzenie i
uciskanie miejsc opuchniętych
- Zwalczanie bólu i
opuchlizny
Czas: lekkie skręcenie do 2 dni, dla skręcenia II i III
stopnia nawet do tygodnia
W przypadku lżejszych urazów:
- Ćw. Bierne
- Ćw. Czynno-bierne wyprostu i zgięcia
- Ćw. Czynne – uniesienie brzegu bocznego stopy
- Ćw. Izometryczne
- Unikać aktywności , które wymuszają unoszenie brzegu
przyśrodkowego stopy
- PW do ćwiczeń:
leżenie, siad podparty na łóżku, siad na krześle
Taki cykl nie więcej niż 1h/dobę
Powinno się kończyć chłodzeniem stawu, elewacji, założenie
opaski uciskowej
Rehabilitacja st skokowego – faza podostra
Kontynuacja poprzedniej fazy, od 2 do 14 dni.
Ukierunkowane na:
- Zwiększenie bezbolesnego zakresu ruchu (bez uniesienia
brzegu przyśrodkowego)
- Redukcja wysięku
- Wzmacnianie mięśni
- Poprawa czucia głębokiego
- Unieruchomienie w postaci ortezy
- Walka z bólem i opuchlizną
Prąd Traberta
- Działanie P/B
- Nawet przy założonym gipsie, co wynika z możliwości
oddziaływania segmentarnego
- Ułożenie n4 4 (lędźwiowo-krzyżowe) , katoda ułożona jest
doogonowe
Prądy interferencyjne: 20 min, 15x, codziennie lub co
drugi dzień
Ultradźwięki 0,5-1 W/cm2 (ew. 0,3 W/cm2) Przyspieszenie
gojenia się tkanek
Okłady z lodu 20 min Postępowanie z opuchlizną
Stopniowe obciążanie kończyny
- Bez obuwia
- Na przyczepnym i stabilnym (twardym) podłożu
- Ćw. Bierne z elementami rozciągania w granicznych zakresach
ruchomości dla ruchów zgięcia podeszwowego i grzbietowego
- Samodzielne
wykonywania ćwiczeń (Za pomocą zwykłego ręcznika zahacza o stopę i przyciąga
palce do siebie)
- Aktywizować stawy
palców oraz staw kolanowy (zgięcie i wyprost z obciążeniem)
- Ćwiczenia czucia głębokiego
- Finalnie, na koniec – ruchy okrężne stopy – czynne, bez
oporu, ew. w wodzie
Rehabilitacja faza stabilizacyjna – powrót funkcji,
powrót do uprawiania zajęć sportowych
Ok. 3 tyg od urazu
Szybki powrót utraconych funkcji
Bezbolesne, pełne obciążenie kończyny
Podstawowy cel: zwiększenie zakresu ruchomości we wszystkich
kierunkach funkcjonalnych
Wzomcnienie podstawowych mięśni stabilizujących staw (mm.
Sztrzałkowy i piszczelowy przedni) Ćwiczenia z taśmami elsatycznymi Stanie
na piętach z uniesieniem palców stóp ponad podłoże + półprzysiad Chodzenie na
palcach na materacu Zgięcie podeszwowe stopy wspięcia na palce z pozycji
wyjściowej „przysiadu sumo” Wspinanie się na palcach w różnym ułożeniu stóp
Trening rowerowy
Ćwiczenia rozciągające, głównie trójgłowy łydki
Trening propriocepcji
Ćwiczenia dynamiczne
Profilaktyka Stabilizatory
Buty z podeszwą wysuniętą po stronie bocznej Plastrowanie stabilizacyjne